Malanowicz, Zygmunt

Znany głównie z wyśmienitych ról drugoplanowych polski aktor teatralny i filmowy, pan Zygmunt Malanowicz odszedł 4 kwietnia 2021 roku.

Urodził się w Korkożyszkach niedaleko polskiego wówczas Wilna (obecnie pod okupacją Litwy) 4 lutego 1938 roku. Był najbardziej znany ze swej roli w filmie Romana Polańskiego p.t. „Nóż w wodzie”.

Ponieważ jego babcia była Rosjanką wychował się w domu, w którym mówiło się w obu językach, a jedną z jego ciotek była przedwojenna aktorka Maria Malanowicz-Niedzielska (zginęła będąc łączniczką AK podczas II wojny światowej). Ze wspomnień aktora: "[Pamiętam] ogród wokół domu za Wilnem, a w nim mnóstwo słoneczników... potężne lasy, gorące lata, mroźne, ale słoneczne zimy. [...] Dom, w którym mieszkałem, był oddalony o 20 km od Wilna. A potem wybuchła wojna, a z nią przyszło wiele drastycznych zdarzeń."
Gdy jego ojciec zaginął w 1941 roku, wychowywała go - wraz z dwojgiem rodzeństwa - samotna matka, która - podobnie jak ciotka - miała związki z wileńskim zgrupowaniem AK.
"Najdotkliwsze i przerażające były nocne bombardowania. Napawały przerażeniem i lękiem. Noce zamieniały się w jasny dzień rozświetlone rakietami. W te okropne noce uspokajała mnie moja matka i czuwała nade mną. Pamiętam straszny głód, do dziś mam takie przyzwyczajenie, że gdziekolwiek się ruszę, kupuję chleb".
Po wojnie cała rodzina przesiedlona została do Polski z drugą falą repatriantów i osiedliła się w Olsztynie.

Miejsce na ziemi (1959)

Jak powiedział w wywiadzie: "Do wyboru zawodu aktorskiego zainspirowali mnie Halina i Jan Machulscy. Więc po maturze zdawałem do dwóch szkół aktorskich - bez większego powodzenia. W Warszawie: "Mizerne warunki fizyczne", a w Krakowie: "Mały anemiczny głos". Tak skończyła się batalia o moje miejsce w życiu, którego szukałem. Tak nastąpił pusty rok bez perspektyw. Ale trzeba było coś robić. Zdecydowałem, że zatrudnię się jako konwojent w ówczesnym przedsiębiorstwie LAS. Przewoziłem jagody, grzyby, nocowałem w stogu siana, bardzo to była pożyteczna i pouczająca przygoda. Jednak z braku docenienia postanowiłem zdawać do szkoły ponownie. Wreszcie przyjęto mnie do PWSTiF w Łodzi." Ostatecznie ukończył Wydział Aktorski PWSFTviT w Łodzi w 1963 roku. Będąc jeszcze studentem zagrał w filmie Stanisława Różewicza „Miejsce na ziemi” oraz pojawił się w kilku etiudach szkolnych, m.in. w pierwszych filmach reżysera Zdzisława Sochy i operatora Andrzeja Kostenki.

Jego debiutem kinowym i zarazem najbardziej znaną rolą był nadal fascynujący i popularny do dzisiaj film Romana Polańskiego „Nóż w wodzie”. "Były wakacje [...] spotykam reżysera Bohdana Porębę, mówi mi: "Mój kolega Polański będzie kręcił film. Wydaje mi się, że ty powinieneś zagrać Chłopaka... Jak pojadę do Warszawy, to mu powiem". Nie potraktowałem tego poważnie, ale po kilku dniach rzeczywiście dostałem telegram z wezwaniem na próbne zdjęcia". "Czy te blond włosy w filmie były moje? Znany charakteryzator [Zdzisław Papież] przefarbował je perhydrolem. Połowę włosów wtedy straciłem. Kiedy po zdjęciach spotkałem się z Polańskim, a już wróciłem do naturalnego koloru, usłyszałem: "Po jaką cholerę myśmy cię ufarbowali". Chociaż rola w tym filmie przyniosła mu rozgłos i popularność, niestety - ze względu na nieprzychylność ówczesnych władz i nagonkę na twórców filmu - Malanowicz nie zagrał po niej już ani jednej pierwszoplanowej roli w kinie aż do końca dekady.
"Za "Nóż w wodzie" wyrzucono mnie ze studiów. Bo nie dostałem pozwolenia na udział w filmie."
Zajął się wówczas występowaniem w teatrze, był już jednak aktorem znanym i rozpoznawalnym dla szerokiej publiczności, a populraność filmu Polańskiego zagranicą uczyniła go znanym (bez jego wiedzy) daleko poza granicami PRL-u.
"Za rolę [w „Nożu w wodzie”] dostałem nawet niezłe pieniądze. Chciałem sobie kupić skuter Vespę, ale w końcu postawiłem na garnitur. [...] Resztą podzieliłem się z matką, ugościłem kolegów..."

Dopiero na przełomie lat 1970-ch ówczesny ulubieniec komunistycznych decydentów - Andrzej Wajda - "przywrócił" aktora "do łask" dając mu role w swych dwóch kolejnych filmach: „Polowanie na muchy” (1969) i „Krajobraz po bitwie” (1970).
W 1976 roku w serialu telewizyjnym „Droga” wraz ze swoją filmową żoną Heleną (w tej roli Anna Nehrebecka) znakomicie pokazał krętą drogę postaci Zbyszka Gerlicza do trzeźwości, co w tamtych czasach było śmiałym osiągnięciem, gdyż problem alkoholizmu przez wiele lat komunizmu był tematem tabu w PRL-u.
W latach 1970-ch i 1980-ch aktor zagrał też w wielu filmach reżysera Bohdana Poręby, który - podobnie jak pan Malanowicz - wcześniej był przez kilka lat przymusowo odsunięty od twórczości filmowej. Współpraca ta odbiła się ostracyzmem aktora po przemianach ustrojowych w Polsce, przez co ponownie na kilka lat nie otrzymał żadnej roli w polskich filmach. W tym czasie pan Malanowicz był aktywny za granicą i realizował własne scenariusze, np. na Białorusi zrealizował film „Szlachetna krew” (Vysokaya krov).

Anatomia sumień (2000)

W polskim filmie pojawił się ponownie dopiero w 2004 roku w „Tulipanach” Jacka Borcucha.
Wtedy też pojawiły się sukcesy teatralne – w warszawskim Teatrze Dramatycznym (2000–2003), a następnie w Teatrze Rozmaitości (2003–2008).

W 2008 roku pan Malanowicz dołączył do zespołu jednej z najbardziej oryginalnych stołecznych scen – Nowego Teatru Krzysztofa Warlikowskiego, w którym grał aż do śmierci.

Aktor żył skromnie w Warszawie z żoną Dorotą i ukochanymi kotami i często można było go spotkać na ulicy. Nigdy nie przestawał się dziwić, że jest rozpoznawalny, ale bardzo cieszyło go, że "niektórzy uważają, że niewiele się zmieniłem".

888

Marzec 2014 (drobne zmiany: 4 IV 2021)
Artykuł opublikowano w witrynie„FilmyPolskie888”
www.FilmyPolskie888.blogspot.com

IMDb (angielski)
Wikipedia (polski)
Filmografia dostępna jest TUTAJ

Nóż w wodzie (1962)

Bariera (1966)

Polowanie na muchy (1969)

Ile jest życia (1974)

Jarosław Dąbrowski (1975)

Penelopy (1988)

Pułapka (1997)

Tulipany (2004)

Glasgow (2010)

2013              (fot. se.pl)

---

ARTYKUŁ PRZYWRÓCONY Z KOPII ZAPASOWEJ. Z TEGO POWODU FORMATOWANIE ARTYKUŁU LUB ZAŁĄCZONYCH DO NIEGO ILUSTRACJI MOŻE NIE PASOWAĆ DO OBECNEGO FORMATU. NIEKTÓRE ILUSTRACJE MOGĄ BYĆ OBECNIE NIEDOSTĘPNE.

OSTATNIE UAKTUALNIENIE: 2021-04-05-08:27 CET