Figura, Katarzyna Małgorzata

Urodziła się 22 marca 1962 roku w Warszawie.
W 1985 roku ukończyła Wydział Aktorski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Na scenie debiutowała w 1985 roku w roli Iriny w „Trzech siostrach” Antoniego Czechowa w reżyserii Macieja Englerta na deskach warszawskiego Teatru Współczesnego, gdzie dwa lata później u tego samego reżysera zagrała Hellę w adaptacji „Mistrza i Małgorzaty” Michaiła Bułhakowa.
Wcześnie związała się z filmem. Jeszcze jako nastolatka, w latach 70., zagrała w dwóch filmach dla młodzieży. W czasie studiów aktorskich, w 1983 roku, wystąpiła w debiucie reżyserskim Jacka Koprowicza – „Przeznaczeniu", biograficznym filmie o Kazimierzu Przerwie–Tetmajerze, zagrała Laurę – muzę poety. Potem współpracowała z Piotrem Szulkinem, u boku Daniela Olbrychskiego zagrała młodą prostytutkę Once w filmie fantastycznym „Ga, ga. Chwała bohaterom” (1985), który stał się dopełnieniem kosmicznej trylogii Szulkina. Była też Mimi Zarzecką w „Komediantce” Jerzego Sztwiertni (1986).
Powodzenie przyniosły jej role w kolejnych filmach – postać Ali w komedii Juliusza Machulskiego „Kingsajz” (1987) i przede wszystkim główna rola w śmieszno–gorzkim obrazie o marzeniach – „Pociągu do Hollywood” w reżyserii Radosława Piwowarskiego (1987).
Figura stworzyła w nim portret prowincjonalnej Marilyn Monroe. Zagrała Mariolę Wafelek, bufetową w pociągu, która pisze listy do Billy'ego Wildera. Wierzy, że reżyser kiedyś ją zaangażuje. Młoda aktorka, o kobiecych kształtach, bujnym biuście, obdarzona seksapilem, wkrótce stała się uosobieniem polskiej seksbomby.

"Kiedy stałam się już kobietą i jednocześnie zawodową aktorką, cała moja długa droga polegała na tym, żeby widziano mnie inaczej niż tylko przez pryzmat mojej powierzchowności” – powiedziała aktorka – „Przez długie lata przez tę moją kobiecość odbierano mi prawo nie tylko do posiadania talentu, ale też często intelektu”. ("Exklusiv” 2006, nr 5).

Jej kolejne filmowe postaci to m.in. wyrachowana Marta z psychologicznego obrazu Barbary Sass „W klatce” (1987), Superblondyna w „Porno” Marka Koterskiego (1989) oraz Karolina z „Panien i wdów” Janusza Zaorskiego (1991).

W latach 90. aktorka próbowała szczęścia w Ameryce, w Hollywood. Udało jej się zagrać m.in. epizodyczne role w filmach Roberta Altmana – „Graczu” (1992) i „Pret–a–Porter” (1994). Wystąpiła także w filmach telewizyjnych – „Red Shoe Diaries” Zalmana Kinga (1992) oraz „Fatal Past” w reżyserii Clive'a Fleury'ego (1993).
W Polsce w tym czasie grała nadal u Juliusza Machulskiego, można ją było oglądać w „Kilerze” (1997) i „Kiler–ów 2–óch” (1999).

Kiler (1997)

Powoli udawało jej się zrywać z wizerunkiem seksbomby, zaczęła grać w filmie i w teatrze role kobiet obdarzonych większą samoświadomością i refleksyjnością. W kreowanych postaciach pojawiały się również, raczej nieobecne dotąd w aktorstwie Figury, gorycz, rozczarowanie, wewnętrzna dojrzałość, czasami delikatność, kiedy indziej przewrotność, dystans i humor. Dostawała coraz bardziej interesujące role.
W „Autoportrecie z kochanką” Radosława Piwowarskiego (1996) stworzyła ciekawą postać Diany, dojrzałej kobiety, która związuje się ze zbuntowanym młodym chłopakiem Kubą (w tej roli Waldemar Błaszczyk). Historia ich związku to jednocześnie opowieść o buntowniczej młodości i dorastaniu do świata dorosłych. Figura przekonująco wcieliła się również w postać polskiej emigrantki Teresy w „Szczęśliwego Nowego Jorku” Janusza Zaorskiego na motywach dramatu Edwarda Redlińskiego (1997).

Grała u Andrzeja Kondratiuka we „Wrzecionie czasu” (1995) i „Słonecznym zegarze” (1997) – dwóch z trzech części sagi o rodzinie Kondratiuków, a także u Jerzego Stuhra w jego „Historiach miłosnych” (1997). Janusz Majewski obsadził ją u boku Marka Kondrata w „Złocie dla dezerterów” (1998). Za rolę Gosi w „Ajlawju” Marka Koterskiego (1999) dostała Złote Lwy w Gdyni. Świetnie poradziła sobie również z rolą Podstoliny w Wajdowskiej ekranizacji „Zemsty” (2002). U Romana Polańskiego w jego nagrodzonym Oscarem „Pianiście” (2002) zagrała epizod sąsiadki demaskującej Żyda.

Do teatru Figura wróciła pod koniec lat 90. W 1997 roku w Krakowskim Teatrze Scena STU zagrała w monodramie Grzegorza Skurskiego „Lustro". W 2002 roku w gdańskim Teatrze Wybrzeże można ją było oglądać jako Hankę w „Hanemannie” Stefana Chwina w reżyserii Izabelli Cywińskiej. Stworzyła dojrzałą, pełną dramatyzmu rolę.

"Odkryciem tego przedstawienia jest grająca Hankę Katarzyna Figura, która występuje tu – uwaga! – w roli tragicznej” – pisał Roman Pawłowski. – „Jej Hanka z równą siłą szoruje podłogę i walczy o przybranego syna. Scena samobójstwa, w której idzie odkręcić kurki z gazem okryta haftowanym ręcznikiem – jak do ukraińskiego ślubu – chwyta za gardło”
("Gazeta Wyborcza” 2002, nr 24).

Od 2006 roku Figura związana była z warszawskim Teatrem Dramatycznym, gdzie wystąpiła w spektaklu „Alina na zachód” Dirka Dobbrowa w reżyserii Pawła Miśkiewicza (2006). Pokazała postać Matki – rozczarowanej kobiety początkowo ukrywającej się pod maską beztroski i uśmiechu.

"Aktorka stosuje środki zarówno farsowe (ekstatyczne mycie szyb i klozetu, niczym z reklam środków czyszczących), jak i bardzo subtelne; przyjemnie obserwować, jak zmienia się jej sposób poruszania, tembr głosu, a nawet śmiech – od ciepłego, zmysłowego, poprzez sztuczny i egzaltowany, aż do dziecięco spontanicznego” – pisała Anna R. Burzyńska.
("Tygodnik Powszechny” 2006, nr 4)

W 2006 roku Figurę można było także oglądać jako Maszę w „Trzech siostrach” Pera Olova Enquista na motywach dramatu Antoniego Czechowa w inscenizacji Piotra Cieślaka (Teatr Dramatyczny w Warszawie) i w monodramie „Badania terenowe nad ukraińskim seksem” Oksany Zabużko w reżyserii Małgorzaty Szumowskiej w warszawskim Teatrze Polonia. Historię pisarki szukającej – podobnie jak Figura – szczęścia za oceanem pokazała drapieżnie, bardzo intensywnie, w wielu momentach przejmująco.

Śmierć i dziewczyna (2012)

Na deskach warszawskiego Teatru Dramatycznego im. Gustawa Holoubka aktorka współpracowała także z Pawłem Miśkiewiczem; zagrała Kobietę w Zieleni w „Peerze Gyncie. Szkicach z dramatu Henryka Ibsena” (2007) i Czerwoną Królową w „Alicji” Lewisa Carolla (2008). Ostatnio wystąpiła tutaj również w autorskim spektaklu Krystiana Lupy „Persona. Tryptyk / Marilyn” (2009), w którym reżyser rozważał osobowość człowieka uwikłanego w społeczne oczekiwania i wymagania, i zastanawiał się nad ideą i granicami teatru. Lupa dokonywał wiwisekcji aktorskiej indywidualności Marilyn Monroe (Sandra Korzeniak) poddanej presji otaczających jej osób. Jedną z nich była Paula Strasberg (Katarzyna Figura) – nauczycielka aktorstwa, dla której Marilyn istniała jako ikona popkultury i jednocześnie ktoś większy od Chrystusa. Figura odnalazła się w intymnym teatrze Lupy pokazując, w jak niejednoznacznym związku pozostaje z główną protagonistką.

"Paula Strasberg (Katarzyna Figura), przyjaciółka i mentorka, z jednej strony wspiera Marilyn, usiłuje wzmocnić jej kruche poczucie wartości i przekonuje ją, iż jest większa niż Chrystus” – pisała Anna R. Burzyńska. – „Z drugiej zaś – zazdrości jej, bo widzi w niej swoje młodsze, pod każdym względem znacznie doskonalsze odbicie. Kobiety łączy dziwna relacja, ni to macierzyńska, ni to erotyczna, ni to nienawistna”("Dwutygodnik Strona Kultury” 2009, nr 3).

Doskonałe role w różnych poetykach Figura stworzyła w ostatnich latach w filmie. Z szaleńczą pasją, podkreślając surrealizm obrazu, zagrała Ubicę u boku Jana Peszka – Ubu w filmie „Ubu Król” Piotra Szulkina na motywach dramatu Alfreda Jarry'ego (2003). Ryszard Brylski zaangażował ją z kolei do roli Haliny Iwanek w „Żurku” (2003).

"Poprzednie role bardzo ją szufladkowały” – mówił reżyser – „ale nawet w nich dawała wyraźne sygnały, że ma dużo większe możliwości. To gdzieś z niej emanowało i ja to dostrzegłem. Nie bałem się”("Przekrój” 2003, nr 47).

Figura jako zmęczona życiem wdowa wychowująca nastoletnią córkę stworzyła prawdziwą, bliską naturalizmowi kreację w filmie o miłości i dążeniu do prawdy. W 2007 roku w obsypanym nagrodami telewizyjnym obrazie „Aria Diva” w reżyserii Agnieszki Smoczyńskiej zagrała tytułową divę operową Joannę, która poznaje ustatkowaną, ale niespełnioną mężatkę Basię. Wkrótce między kobietami rodzą się głębokie uczucia, które nie ograniczają się do fascynacji i sympatii.

W 2013 aktorka przeprowadziła się do Gdyni i od listopada 2013 roku jest etatową aktorką Teatru Wybrzeże w Gdańsku.

© Monika Mokrzycka-Pokora
Czerwiec 2007; luty 2014 (uaktualnione przez FP889)
źródło publikacji:
www.culture.pl

☞ IMDb (angielski)
☞ Wikipedia (polski)
☞ Filmografia (polski)

Osobisty pamiętnik grzesznika przez niego samego spisany (1985)

Pierścień i róża (1986)

Pociąg do Hollywood (1987)

Autoportret z kochanką (1996)

Kiler (1997)

Stacja (2001)

Zemsta (2002)

Kariera Nikosia Dyzmy (2003)

Ubu król (2003)

Wiedźmy (2005)

Aria Diva (2007)

To nie tak jak myślisz, kotku (2008)

Cudowne lato (2010)

Wyjazd integracyjny (2011)

Yuma (2012)

Ilustracje:
fot.1: © Roman Sumik / Filmoteka Narodowa
fot.2: © Jacek Szymczak / Filmoteka Narodowa
fot.3: © brak informacji / Culture.pl
for.4-20: © różni autorzy / Film Polski

---

ARTYKUŁ PRZYWRÓCONY Z KOPII ZAPASOWYCH, Z TEGO POWODU ORYGINALNY FORMAT ARTYKUŁU MOŻE NIE PASOWAĆ DO FORMATU OBECNEGO BLOGU. NIEKTÓRE ILUSTRACJE MOGĄ BYĆ OBECNIE NIEDOSTĘPNE, A LINKI MOGĄ BYĆ NIEAKTUALNE.

UAKTUALNIENIE: 2018-03-27-23:49 /A.P. (ilustracje)