PRZEWODNICZĄCY KOMISJI WERYFIKACYJNEJ
Antoni MACIEREWICZ
R A P O R T
o działaniach żołnierzy i pracowników WSI oraz wojskowych jednostek organizacyjnych realizujących zadania w zakresie wywiadu i kontrwywiadu wojskowego przed wejściem w życie ustawy z dnia 9 lipca 2003 r. o Wojskowych Służbach Informacyjnych w zakresie określonym w art. 67. ust. 1 pkt 1 – 10 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. „Przepisy wprowadzające ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego oraz ustawę o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego” oraz o innych działaniach wykraczających poza sprawy obronności państwa i bezpieczeństwa Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej
POBIERZ CAŁOŚĆ (plik PDF) → TUTAJ
KOPIA ZAPASOWA (plik PDF) → TUTAJ
Spis treści
Wstęp
1. Potencjał służb - mapa problemu
2. Finanse WSI
3. Penetracja rosyjska: zagrożenia dla wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa
4. Wykorzystywanie przez WSI aparatu Służby Bezpieczeństwa
5. Inwigilacja przez WSI środowisk politycznych
6. Wpływ WSI na kształtowanie opinii publicznej
7. Nielegalny handel bronią
8. Nieprawidłowości związane z osłoną przetargu na Kołowy Transporter Opancerzony
9. Ingerencja WSI na rynku paliwowo-energetycznym
10. Działalność oficerów WSI w Wojskowej Akademii Technicznej
11. Inne nieprawidłowości w funkcjonowaniu WSI
12. Operacja ZEN
Zakończenie
Wstęp
Podstawa prawna
Uchwalona 14 grudnia 2006 r. ustawa o zmianie ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego oraz ustawę o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego (Dz. U. z 2007 r., Nr 7, poz. 49) nałożyła na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej obowiązek podania do publicznej wiadomości sporządzonego przez Przewodniczącego Komisji Weryfikacyjnej Raportu o działalności żołnierzy i pracowników WSI oraz wojskowych jednostek organizacyjnych realizujących zadania w zakresie wywiadu i kontrwywiadu wojskowego wykraczających poza określony prawem obszar działań tych służb.
Zakres informacji objętych Raportem
Zgodnie z art. 70a ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. Raport obejmuje informacje o działalności żołnierzy i pracowników wojskowych służb specjalnych (oraz osób współdziałających z nimi), dotyczące:
•ujawniania lub wykorzystywania informacji stanowiących tajemnicę państwową lub służbową,
•zaniechań powiadamiania organów ścigania o czynach przestępczych,
•utrudniania i udaremniania prowadzenia postępowań karnych,
•stosowania przemocy i bezprawnych gróźb,
•bezprawnego wpływania na podejmowanie rozstrzygnięć przez władze publiczne,
•prowadzenia tajnej współpracy z przedsiębiorcami oraz osobami działającymi w sferze mediów publicznych,
•fałszowania informacji w celu prowadzenia przeciwko określonym osobom postępowań karnych lub ich poszerzania,
•osiągania ze wskazanych wyżej działań korzyści majątkowych lub osobistych,
•a także innych działań wykraczających poza sprawy obronności państwa i bezpieczeństwa Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Raport, jak stanowi ustawa, obejmuje również informacje o osobach współdziałających z żołnierzami i pracownikami wojskowych służb specjalnych, które prowadziły wskazane wyżej działania, a także o osobach, które nakłaniały do nich lub ułatwiały ich popełnienie.
Wolą Parlamentu było także ujawnienie w Raporcie informacji o osobach zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, które mimo posiadanej wiedzy o wykraczających poza obowiązujące prawo działaniach wojskowych służb specjalnych nie podjęły czynności zmierzających do ich zaprzestania.
Podstawy prawne działania WSI i ich poprzedników po 1989 r. Wojskowe Służby Informacyjne oraz ich poprzednicy prawni – wojskowe jednostki organizacyjne realizujące zadania w zakresie wywiadu i kontrwywiadu wojskowego – stanowiły integralną część Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Zadania Sił Zbrojnych określały obowiązujące od dnia 31 grudnia 1989 r. przepisy konstytucyjne oraz ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zgodnie z którymi Siły Zbrojne stoją na straży suwerenności i niepodległości Narodu Polskiego, jego bezpieczeństwa i pokoju.
Jako część Sił Zbrojnych RP wojskowe służby specjalne mogły działać wyłącznie w zakresie obronności i bezpieczeństwa Państwa. Nowela konstytucyjna z dnia 29 grudnia 1989 r. nałożyła na wszystkie organy państwa nakaz działania wyłącznie na podstawie przepisów prawa, a przestrzeganie praw Rzeczypospolitej Polskiej uczyniła ich podstawowym obowiązkiem.
Ustawowe podstawy prawne działań wywiadu i kontrwywiadu wojskowego wprowadziła ustawa z dnia 25 października 1991 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz niektórych innych ustaw. Ustawa ta ściśle określała obowiązki Wojskowych Służb Informacyjnych, wskazując że obejmują one jedynie zadania związane z rozpoznawaniem i przeciwdziałaniem zagrożeniom godzącym w obronność Państwa oraz naruszeniom tajemnicy państwowej w zakresie obronności. Ustawa ta po raz pierwszy użyła w odniesieniu do wojskowych służb specjalnych nazwy: Wojskowe Służby Informacyjne. Do 2003 r. brak było kompleksowej regulacji dotyczącej WSI. Ustawa z dnia 9 lipca 2003 r. o Wojskowych Służbach Informacyjnych uszczegółowiła zadania tych służb, ograniczając je wyraźnie do zwalczania zagrożeń godzących w obronność i bezpieczeństwo Sił Zbrojnych oraz zagrożeń godzących w niepodległość państwa, jego terytorium i granice. Ustawa o WSI z dnia 9 lipca 2003 r. określała dozwolone formy działalności operacyjnej, wiążąc je w każdym przypadku z realizacją ustawowych zadań tych służb.
Nie ulega wątpliwości, że zgodnie z obowiązującym po 1989 r. prawem służby wywiadu i kontrwywiadu wojskowego, a następnie od grudnia 1991 r. Wojskowe Służby Informacyjne mogły ingerować - w prawem dozwolonych formach - w życie społeczne i gospodarcze wyłącznie wówczas, gdy łączyło się to bezpośrednio z obronnością lub bezpieczeństwem Państwa. W pozostałym zakresie ingerencja taka była możliwa - gdy prawo takie działania dopuszczało – jedynie poprzez działania cywilnych służb specjalnych: Urzędu Ochrony Państwa, a następnie Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Każde działanie wojskowych służb specjalnych wykraczające poza wskazane wyżej dziedziny, niezależnie od tego w jakim okresie miało miejsce, stanowiło naruszenie obowiązującego prawa oraz złamanie wiążącej żołnierzy Wojskowych Służb Informacyjnych przysięgi, która nakazywała im strzec Konstytucji.
Przedmiot badań i podstawy prawne prac Komisji
Przedmiotem badań stanowiących podstawę niniejszego, sporządzonego przez Komisję Weryfikacyjną Raportu były działania i czyny żołnierzy oraz innych osób w zakresie wskazanym przez art. 70a ust. 1-3 Ustawy „Przepisy wprowadzające ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego oraz ustawę o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego”. Zostały one ustalone przez Komisję Weryfikacyjną powołaną przez Prezydenta RP oraz Prezesa Rady Ministrów RP zgodnie z art. 63 ust. 1 ustawy i rozporządzenia Prezesa RM z dnia 26 lipca 2006 r. w sprawie trybu działania Komisji Weryfikacyjnej powołanej w związku z likwidacją Wojskowych Służb Informacyjnych (Dz. U. Nr 135, poz. 953). Komisja, pracując w oparciu o Ustawę oraz Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów gromadziła i analizowała materiały pochodzące z wysłuchań żołnierzy WSI oraz osób trzecich a także z akt archiwalnych oraz akt spraw bieżących znajdujących się w dyspozycji WSI, SKW, SWW, IPN, CAW.
Regulacje prawne dotyczące wysłuchań
Komisja Weryfikacyjna rozpoczęła prace 2 sierpnia 2006 r. Do 30 września 2006 r. potrzeby Komisji zabezpieczane były poprzez pełnomocnika ds. organizacji SKW, obecnie realizowane są poprzez Szefa SKW. W zakresie dostępu do materiałów źródłowych WSI Komisja do 30 września korzystała z dostępu zapewnianego dzięki kompetencjom w zakresie kierowania WSI powierzonym Wiceministrowi Obrony Narodowej. Od 30 września dostęp do materiałów archiwalnych realizowany jest poprzez Ministra Obrony Narodowej (w zakresie dostępu do zbioru zastrzeżonego Instytutu Pamięci Narodowej i Centralnego Archiwum Wojskowego), Szefa Służby Wywiadu Wojskowego (w zakresie dostępu do akt Zarządu II Sztabu Generalnego LWP oraz Zarządu II WSI) oraz Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego (w zakresie dostępu do akt WSW oraz Zarządu III WSI).
Pełen opis problemów związanych z działalnością Komisji znajdzie się w sprawozdaniu końcowym z prac Komisji zgodnie z art. 70 ust. 1 i 2 Ustawy. Uwarunkowania prawne i wartość wysłuchań żołnierzy WSI Poza materiałami pisanymi pochodzącymi z akt archiwalnych (akta operacyjne, teczki personalne, Akta Postępowania Sprawdzającego) Komisja korzystała także z Akt Postępowania Wyjaśniającego, powstałych na podstawie pisemnych i ustnych oświadczeń żołnierzy WSI oraz osób trzecich a także z materiałów powstałych na skutek ich wysłuchań przez Komisję zgodnie z regulacjami art. 67, 68, 69, 76 ust. 2 i 6 oraz art. 79 Ustawy. W tym miejscu należy podkreślić, że o ile oświadczenia pisemne składane były zgodnie z art. 79 - „Kto (…) oświadczył nieprawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8” - o tyle relacje składane podczas wysłuchań nie były objęte takimi rygorami.
Przeciwnie, ustawodawca zwolnił wysłuchiwanego z odpowiedzialności, o ile przed Komisją przyzna się do nieprawdy zawartej w oświadczeniu. Oświadczający nie miał też obowiązku odpowiedzi na pytania. Osoby trzecie (w tym np. b. żołnierze WSW i Zarządu II Sztabu Generalnego a generalnie wszyscy żołnierze, którzy nie starali się o zatrudnienie w nowych służbach) nie miały obowiązku stawiennictwa przed komisją, zaś na zeznawanie w zakresie tajemnicy państwowej musiały uzyskiwać zgodę Ministra Obrony Narodowej. Regulacje te uległy zmianie w ramach nowelizacji Ustawy z dnia 17 stycznia 2007 r., która weszła w życie 1 lutego 2007 r. Rola i znaczenie wysłuchań jest znaczące. W wielu wypadkach informacje uzyskane tą drogą stanowiły pierwszy istotny sygnał umożliwiający dalsze poszukiwania źródłowe związane z danym problemem. Tak było m.in. w wypadku systemu szkoleń w ZSRR i w innych krajach obozu socjalistycznego, a zwłaszcza w sprawie „GWIAZDA”1 prowadzonej przez WSI.
Podobnie wygląda sprawa działalności zorganizowanej grupy znanej pod nazwą „rolowisko”, łączącej polityków SLD i wyższych wojskowych. Wprawdzie pierwsze informacje na ten temat uzyskane przez komisję mówiły o „zwałowisku”, ale precyzyjnie (Pewnymi informacjami na ten temat dysponowali członkowie Komisji ds. Służb Specjalnych Sejmu IV kadencji, ale była to wiedza szczątkowa, nie dająca możliwości prowadzenia dalszych poszukiwań) opisywały ten sam krąg osób, mechanizm i przedmiot działania, który w odkrytych później aktach WSI nazywany jest „rolowiskiem”. Sprawa ta zapewne długo jeszcze nie zostałaby wykryta, gdyby nie informacje uzyskane podczas wysłuchania przed Komisją. Nie można jej było odnaleźć w archiwum ani w jednostce właściwej miejscowo dla sprawy, nie wykazano jej też w ramach zestawienia spraw aferowych, do czego wiceminister obrony narodowej zobowiązał ówczesnego szefa WSI gen. Jana Żukowskiego. Żołnierze zgłaszający informację posiadali wiedzę szczątkową, gdyż obowiązywał ich zakaz prowadzenia tej sprawy. Ale to ta właśnie wiedza pozwoliła Komisji na odnalezienie akt prowadzonych przez jednostkę oddaloną zresztą od miejsca wydarzeń o ponad 300 km.
Nie inaczej wyglądały sprawy paliwowe powiązane z aferą Orlenu. Komisja Weryfikacyjna uzyskała od oficerów operacyjnych informacje, że terenowe oddziały WSI zajmowały się tą aferą, ale zebrana przez nie wiedza była blokowana na szczeblu centralnym.
Centrala WSI wyhamowywała działania szczebla operacyjnego a informacji na ten temat nie przekazywała systematycznie innym organom państwa. Podobnie było z inwigilacją polityków i z aferą fundacji „Pro Civili”, a w konsekwencji z aferą związaną z działaniem grupy żołnierzy WSI i międzynarodowych aferzystów wyłudzających pieniądze na szkodę Wojskowej Akademii Technicznej. Precyzyjne wskazanie miejsca poszukiwań akt i osób byłyby niemożliwe bez informacji uzyskanych od żołnierzy składających oświadczenia przed Komisją. Także w sprawie nielegalnego handlu bronią, a zwłaszcza związku z tą działalnością niektórych oficerów WSI, informacje uzyskane podczas wysłuchań odegrały znaczącą rolę. Niewątpliwie jednak największe znaczenie miał ten rodzaj źródeł dla odtworzenia stosunków panujących wewnątrz służb i dla ustalenia związków personalnych oraz identyfikacji przestępczości pospolitej, czyli dla rozpoznania zjawisk w istotny sposób wpływających na kształt i jakość działania WSI.
Uwarunkowania i wartość źródeł pochodzących z archiwów WSI Podstawowymi źródłami, na podstawie których Komisja prowadzi badania, są akta Informacji Wojskowej, Wojskowej Służby Wewnętrznej, Zarządu II Sztabu Generalnego LWP oraz Wojskowych Służb Informacyjnych - czyli kolejnych mutacji wojskowych struktur organizacyjnych, w czasach komunistycznych oraz w latach 1991-2006 formalnie rzecz biorąc zajmujących się ochroną Sił Zbrojnych i szeroko pojętym bezpieczeństwem sfery obronnej. Akta te były wielokrotnie niszczone i przejmowane na własność kolejnych ekip kierujących służbami. Znana jest akcja niszczenia akt WSW, dokonywana w latach 1988-1989 pod kierownictwem ówczesnego szefa WSW gen. Edmunda Buły.2 Omawiający te działania raport z 1991 r., autorstwa podkomisji sejmowej pod przewodnictwem posła Janusza Okrzesika, wskazywał niektórych winnych i część mechanizmów towarzyszących tym wydarzeniom.
3 Ówczesne ograniczenia polityczne uniemożliwiały jednak pełną analizę zjawiska. Przede wszystkim działania podkomisji Okrzesika zostały ograniczone do spraw związanych z działaniami WSW, więc nie dotyczyły Zarządu II Sztabu Generalnego. W ten sposób Raport Okrzesika stał się jednym z narzędzi ułatwiających przejęcia kierownictwa tworzonych wówczas Wojskowych Służb Informacyjnych przez oficerów Zarządu II SG.
Raport ten nigdy zresztą nie został opublikowany i nie jest dostępny w jawnych materiałach sejmowych, a jedyny znany Komisji pełny egzemplarz znajduje się w archiwum sejmowym.
Charakterystyczne, że Raport ten nie zawiera informacji kluczowej dla oceny stanu archiwaliów – a skądinąd potwierdzonej w licznych informacjach ustnych w tym udokumentowanych w aktach sprawy „GWIAZDA” – a mianowicie, iż przed planowanym zniszczeniem akt szef WSW gen. Buła nakazał ich sfilmowanie i przekazał je wojskowym służbom ZSRR, czyli GRU.
Niszczenie akt i system ich ukrywania po 1989 r.
Specyfika przemian dokonywanych w wojsku po roku 1989 – polegająca na utrzymaniu podstawowych struktur i dawnej kadry służb specjalnych oraz na podporządkowaniu ich kierownictwu oficerów wywodzących się z Zarządu II SG – sprawiły, że nie wyciągnięto żadnych wniosków z obrazu sytuacji zarysowanego przez Raport Okrzesika, a zwłaszcza nie zapobieżono możliwości manipulowania aktami w przyszłości.
Jak wynika z danych przekazanych przez Komisję Likwidacyjną wiceministrowi obrony narodowej i z oświadczeń złożonych Komisji Weryfikacyjnej akta byłych służb wojskowych oraz akta na bieżąco wytwarzane przez poszczególne jednostki WSI były systematycznie niszczone i ukrywane. Świadczy o tym także raport sejmowej Komisji ds. Służb Specjalnych z września 2003 r., zawierający m.in. doniesienie do prokuratury o przestępstwie fałszowania teczki sprawy operacyjnej „BELFER”. Identyczne praktyki stwierdziła Komisja Weryfikacyjna w toku analizy akt m.in. oddziału IV WSI, czyli późniejszego Biura Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Dotyczy to w szczególności akt rozpracowań polityków ugrupowań prawicowych oraz prowadzonych przez Zarząd II i Zarząd III rozpracowań dotyczących agentury rosyjskiej.
2 Teczka kp „GWIAZDA” k. 48.
3 Patrz Aneks nr 1.
POBIERZ CAŁOŚĆ (plik PDF) → TUTAJ
KOPIA ZAPASOWA (plik PDF) → TUTAJ
UAKTUALNIENIE: 2018-12-02:21:40 CET A.P. (usunięte martwe linki)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz